Na czym polega trening stabilizacji głębokiej-Fakty i Mity

Na czym polega trening stabilizacji głębokiej - Fakty i Mity

Czym jest trening stabilizacji głebokiej? Zacznijmy od tego jak ważne jest zrozumienie istoty timingu mięśniowego (kolejności włączania się do zadania) i hierarchizacja ćwiczeń w odniesieniu do założonych celów istoty samego treningu.

Trening stabilizacji głębokiej krok po kroku.....

Zespoły bólowe są jednym z podstawowych powodów wizyt pacjentów u lekarzy wielu specjalizacji i fizjoterapeutów [4]. Wzrost poziomu wiedzy na temat procesów naprawczych pozwolił na bardziej wszechstronne podejście do terapii tkanek. Szersze spojrzenie na całokształt wydarzeń, mających miejsce w organizmie po uszkodzeniu jego struktur, zaowocowało między innymi lepszym zrozumieniem znaczących dla terapii czynników - zarówno stymulujących, jak i hamujących prawidłową czynność naprawczą. Organizm ludzki zaopatrzony jest w liczne mechanizmy, pozwalające mu neutralizować potencjalnie niebezpieczny wpływ otoczenia lub adaptować się do niego. Ponieważ większość zagrożeń pochodzi pierwotnie ze środowiska zewnętrznego, jedną z pierwszych i najbardziej odpornych barier jest skóra, tkanka podskórna i mięśnie, wraz z licznymi stabilizatorami biernymi stawów. To właśnie ich właściwości mechaniczne i fizjologiczne pozwalają prawidłowo odpowiadać na  bodźce zewnętrzne, chroniąc bardziej wrażliwe rejony wnętrza organizmu. Cechy wiskoelastyczne (lepko - sprężyste)  umożliwiają im bierne rozłożenie działających sił na długości tkanek, zaś aktywna stabilizacja stawów redukuje sytuacje przeciążeń, nie dopuszczając tym samym do nadużywania biernych elementów okołostawowych i dystrybuuje odpowiednio napięcie mięśniowe, zapobiegając przemęczeniu nieadekwatnych grup mięśniowych.

"Jak ważne jest zrozumienie istoty timingu mięśniowego (kolejności włączania się do zadania) i hierarchizacja ćwiczeń w odniesieniu do założonych celów, które to elementy proponuje metoda Pilates Core prezentowana przez BB Pilates school"

Problem kontroli motorycznej systemu mięśniowego, która przy wykorzystaniu sieci receptorów i dróg układu nerwowego odpowiada za aktywną stabilizację stawu, poddany został wielokrotnej, gruntownej analizie teoretycznej i praktycznej, która pozwoliła odpowiedzieć na pytanie, na ile stabilność stawu zależy od czynnego udziału mięśni. Jednoznaczne wyniki badań wskazują, iż praca stabilizatorów biernych przeważa głównie w skrajnych zakresach ruchu, zaś za niemal całe pozostałe spektrum odpowiadają aktywne skurcze mięśni [6, 7, 8, 11]. Przez dłuższy czas trwała dyskusja nad rolą i udziałem poszczególnych grup mięśniowych w danych zadaniach ruchowych, niemniej większość źródeł potwierdza, iż dla prawidłowej funkcji stabilizacyjnej wymagana jest aktywność całych grup mięśniowych [1, 6, 8, 9]. Układ nerwowy w zadaniach funkcjonalnych nie steruje bowiem pojedynczymi mięśniami, lecz pracuje w sposób modułowy, operując całymi łańcuchami mięśniowymi, w pełnym spektrum ruchomości [2, 5].

Wzajemna kontrola antagonistycznych (przeciwstawnych) grup mięśniowych pozwala na zwiększenie precyzji, szybkości i stopnia bezpieczeństwa zarówno wykonywania dynamicznych ruchów, jak też długotrwałego pozostawiania w pozycjach statycznych. W sytuacjach niewymagających hamowania kontrola układu nerwowego upraszcza się do impulsacji na poziomie rdzenia kręgowego. Interneurony (neurony wstawkowe) wywołują zjawisko inhibicji recyprokalnej, tzn. hamowania czynności motoneuronów mięśni antagonistycznych względem mięśni agonistycznych, wywołujących ruch. Innymi słowy, jedne mięśnie nie przeszkadzają drugim mięśniom w wykonaniu znanego zadania, co pozwala ograniczyć zbędny wydatek energetyczny. Mechanizm ten podlega jednak kontroli pobudzeń zstępujących z wyższych pięter układu nerwowego, które wywołać mogą okresową kokontrakcję (wspólną aktywację) obydwu grup mięśniowych. Pozwala to na osiągnięcie określonego punktu równowagi i ustalenie odpowiedniego stabilnego położenia kątowego w stawie, w bezpiecznych warunkach. Jest to dominująca w układzie ruchu forma pracy mięśniowej, mimo zwiększonego wydatku energetycznego, jakiego wymaga zasilenie większej ilości grup mięśniowych. Mechanizm ten zaobserwować można zwłaszcza w akcie nauki nowych czynności ruchowych. Układ nerwowy, nie będąc w stanie wymiernie oszacować spodziewanych obciążeń, zabezpiecza staw w drodze wzrostu stabilności i funkcjonalnej sztywności segmentu. Z upływem czasu i zapamiętywaniem nabywanej umiejętności zaczyna jednak coraz efektywniej wywoływać hamujące pobudzenia, co pozwala na bardziej ekonomiczne wykorzystanie zasobów energetycznych [2, 5].

Ciekawe spojrzenie na problem stabilizacji czynnej stawu wprowadzają Richardson i wsp. Stabilność i kontrolę motoryczną definiują jako „dynamiczny proces, dający możliwość utrzymania statycznej pozycji ciała w odpowiednim kontekście funkcjonalnym”, pozwalający jednocześnie na kontrolowane ruchy ciała w innych sytuacjach [6]. W swych obserwacjach skupiają się w diagnostyce i terapii w odniesieniu do naturalnych mechanizmów ochronnych stawu, proponując funkcjonalny podział mięśni układu ruchu na mięśnie związane z systemem przenoszącym obciążenia grawitacyjne (przeciwdziałającym im, znoszące obciążenie ciężarem ciała) i mięśnie z nim niezwiązane [6].

Jest to bardziej szczegółowe rozgraniczenie, niż funkcjonujący dotychczas podział na mięśnie lokalne i globalne lub powierzchowne i głębokie [10]. Podział Richardson łączy zarówno aspekt anatomiczny (głębokość położenia, długość mięśnia, ilość stawów, jakie zaopatruje ruchowo), jak też spojrzenie zadaniowe, charakteryzujące rolę mięśnia w procesie ciągłego niwelowania wychyleń środka ciężkości oraz wpływu siły grawitacji. Opiera się na założeniu, że jednostki mięśniowe można wyraźnie rozgraniczyć, rozpatrując ich zdolność do przeciwdziałania sile grawitacji. W zależności od przewagi pewnych warunków pracy, dochodzi do promocji działania bądź to mięśni niezwiązanych z systemem antygrawitacyjnym, z jednoczesną redukcją czynności jednostawowych mięśni antygrawitacyjnych (przy minimalizacji obciążania ciężarem ciała i zubożenia stymulacji sensorycznej), bądź to do dysbalansu mięśniowego na korzyść mięśni antygrawitacyjnych, z odpowiednim mechanizmem spadku wydolności systemu niezwiązanego z systemem antygrawitacyjnym. Rekonstrukcja obrazu rezonansu magnetycznego, ukazującego wzorzec aktywacji mięśni w zamkniętym łańcuchu kinematycznym podczas wypychania ciężaru nogami ukazuje znaczną aktywację mięśni obszernych oraz przywodzieciela krótkiego i wielkiego, przy średnim pobudzeniu mięśnia dwugłowego uda i nieznacznym mięśnia prostego uda, smukłego, krawieckiego, półścięgnistego i przywodziciela długiego, w porównaniu do wypadu jednonóż ze sztangą, gdzie najbardziej aktywnie uczestniczą przywodziciel krótki i wielki, następnie mięśnie obszerne, najmniejszy udział mają zaś mięśnie prosty uda, dwugłowy, smukły, krawiecki i przywodziciel długi. Wskazuje to na wielokierunkową koaktywację grup mięśniowych podczas ćwiczeń w łańcuchu zamkniętym. Porównanie z ćwiczeniem wyprostu stawów kolanowych z obciążeniem na siedząco w otwartym łańcuchu kinematycznym, w którym największą pracę wykonują mięśnie obszerne i prosty uda, przy minimalnej kontroli ze strony przywodzicieli i tylnych mięśni kulszowo- goleniowych [6], pozwala uświadomić sobie, jak ważne jest zrozumienie istoty timingu mięśniowego (kolejności włączania się do zadania) i hierarchizacja ćwiczeń w odniesieniu do założonych celów, które to elementy proponuje metoda Pilatesa.

Ograniczenie stymulacji sensorycznej doprowadza do zmian we wzorcach pobudzeń,  propagując plastyczne przekształcenia nerwowo – mięśniowe układu antygrawitacyjnego. Procesy te akcelerowane są dodatkowo przez komponentę bólu. Całość zjawiska odpowiada za upośledzenie mechanizmów ochronnych stawu i mikro/makrourazy w wyniku zmienionej na niekorzyść stabilności całego łańcucha biomechanicznego. Cricso i Panjabi po badaniach doświadczalnych, dotyczących stabilizacji kręgosłupa, wysunęli względem kompleksu lędźwiowo – miednicznego daleko idący wniosek: jeśli w modelu kręgosłupa zaopatrzone zostaną mięśniowo wszystkie jego połączenia, z wyjątkiem jednego, to cała jego stabilność jest odpowiednia do stabilności tego właśnie połączenia (zerowa w większości dostępnego zakresu ruchu) [3].

W środowisku mikrograwitacyjnym inaczej zachowuje się natomiast system niezwiązany z układem antygrawitacyjnym, gdzie wielostawowe, wielozadaniowe jednostki mięśniowe wzmagają swoją aktywność i pobudliwość, podnosi się poziom ich rekrutacji, a atrofia jest znikoma. Można więc stwierdzić za Richardson, że „fizjologiczna struktura mięśnia determinowana jest przez wzorzec pobudzeń nerwowych docierających do niego” [6]. Współuczestniczącym zjawiskiem jest zaburzenie pracy grup mięśni, agonistycznych do grupy o wzmożonym napięciu (lub skróconej). Związane jest ono z przesuwaniem się granicy tzw. niedostatku pasywnego struktury, tzn. upośledzeniem pracy wszystkich struktur, które mimo fizjologicznej zdolności do kontynuacji ruchu, nie zwiększają swojej długości z powodu hamowania członu stawowego przez inną strukturę o zmniejszonym przekroju podłużnym. Typowym przykładem jest tu wpływ skróconej grupy tylnej mięśni uda, które zaburzają ruch zginania w stawie biodrowym przy wyprostowanym stawie kolanowym [2].  

mgr fizjoterapii, instruktor BBPilatesschool Katarzyna Kołodko

Interesujesz się Metodą Pilates chcesz zdobyć wiedzę na poziomie rozszerzonym Core MT Trening w Grupach zwiększonego ryzyka:Senior, Zdrowy Kręgosłup, Trening po porodzie?

Źródło

1. Adler S. S., Beckers D., Buck M.: PNF in practice, an illustrate guide (third edition). Springer, Heidelberg 2008.

2. Błaszczyk J. W.: Biomechanika kliniczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.

3. Crisco J., Panjabi M.: The intersegmental and multisegmental muscles of the spine: a biomechanical model comparing lateral stabilising potential. Spine 1991, Vol. 16 (7), s. 793 – 799.

4. Dziak A., Tayara S.: Urazy i uszkodzenia w sporcie. Kasper, Kraków 2000.

5. Hebgen E., Richter P.: Punkty spustowe i łańcuchy mięśniowo – powięziowe w osteopatii i terapii manualnej. Galaktyka, Łódź 2007.

6. Hides J., Hodges P. W., Richardson C.: Kinezyterapia w stabilizacji kompleksu lędźwiowo – miednicznego.  Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009.

7. International Association of Athletic Federations, Soft tissue damage and healing: Theory and techniques, IAFF California 2004.

8. Lee D., Vleeming A.: Obręcz biodrowa. DB Publishing 2001.

9. Senderek T.: Kinesiotaping. Materiały szkoleniowe z kursu Kinesiotaping podstawowy, Lublin 2008.

10. Straburzyńska - Lupa A., Straburzyński G.: Fizjoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.

11.  www.sportex.net: Watson T., Tissue Repair: The current state of the art

Autor: Katarzyna Kołodko

‍